یکی از پست های مهم و حساس تربیتی در مدارس کشور پست مشاور مدرسه است. بیشتر مشاوران مدارس افرادی هستند که بعد از کسب مدرک دانشگاهی لیسانس یا بالاتر در رشته های راهنمایی و مشاوره (از طريق كنكور سراسري و پذيرش در دانشگاههاي فرهنگيان) و يا از طریق ماده28 و شركت در آزمونهاي استخدامي و طي مراحل مصاحبه ها و گزينش عمومي جذب رسمی آموزش و پرورش شده اند. 

هم اکنون در حدود 14 هزار مشاور بصورت موظف در مدارس كشور مشغول فعاليت هستند كه اين تعداد فقط قادر هستند مدارس دوره اول متوسطه(راهنمایی سابق) را پوشش بدهند و طبق آمار اگر قرار باشد پست مشاور مدرسه در دوره ايتدايي و دوره متوسطه دوم كه دانش آموزان براي پذيرش در كنكور در تلاش هستند ايجاد گردد نياز به جذب 40 هزار مشاور وجود دارد.

ساعت موظف حضور و فعالیت مشاوران در مدرسه  24 ساعت در هفته است. یعنی به ازای هر 15 نفر دانش آموز در مدرسه یکساعت مشاوره به مدرسه تعلق می گیرد که در سال های اخیر با توجه به سیاست های حوزه ستادی تا 10 ساعت تدریس(دروس تفکر و سبک زندگی و …) نیز به مشاوران تحميل شده است. یعنی از 24 ساعت تخصيصي به مشاوره تنها 14 ساعت فعالیت مشاوره ای و 10 ساعت ديگر بايد با تدريس پر شود که همين امر مخالفانی را هم براي خود دارد. زيرا گفته می شود اگر در ابلاغ مشاوران تدریس لحاظ نگردد در آينده شغلي نيرو از نظر استفاده از مزایای معلمی (رتبه بندی و…) در  مشكلاتي ايجاد خواهد شد.

در مدرسه درخواست مشاوره همیشه از سوي دانش آموز صورت نمی‌گیرد، بلكه گاهی مشاور از طریق مشاهده رفتارها و یا بررسي كارنامه تحصيلي و سطح نمرات دانش آموز و ارزیابی عملکرد تحصیلی او تقاضای تشكيل جلسه مشاوره را به او مي دهد و با ارزیابی نوع مشكل و رفتار دانش آموز در صورت حاد بودن مشكل دانش آموز او را به هسته يا مركز مشاوره منطقه ارجاع مي دهد. در مواردي نيز ساير معلمان يا كاركنان مدرسه حتي اولياي دانش آموز با گزارش خود به مشاور از او درخواست مشاوره حضوري براي دانش آموز مي دهند.

طبق روال چندسال اخير مشاوران مدارس می بایست در آغاز سال تحصیلی با استفاده از سامانه همگام برای هر یک از دانش آموزان تحت پوشش خود بر اساس کلاس بندی مدرسه، پرونده الکترونیکی مشاوره تشکیل دهند تا علاوه بر هدایت تحصیلی آنان اقدام به درج اطلاعات فردي، نتيجه برگزاری آزمون های سه گانه رغبت،توانایی و سلامت روان برای پایه های هفتم،هشتم و نهم نمایند.

نقش و حضور مشاوران مدارس از این جهت حائز اهمیت است که یک مشاورۀ روانشناسي به موقع می‌تواند مسير زندگي ،سرنوشت یک فرد، خانواده و گاهی اجتماع را دگرگون سازد و برعكس نبود او نیز می‌تواند نابهنجاری‌های رفتاری، خانوادگی، اجتماعی و در پاره‌ای از موارد نیز افت و عقب ماندگی تحصیلی را ایجاد کند.

نقش اساسی مشاوران مدارس در راهنمايي تحصيلي، کمک و یاری رسانی به نوجوانان در دوران بلوغ و پیشگیری از آسیب های روانی اجتماعی حائز اهمیت است. دانش آموزان در مسائلی مانند: برنامه ریزی درسی،پیشرفت تحصیلی،جلوگیری از افت تحصیلی، انتخاب رشته، نحوه مطالعه، کنترل خشم، مدیریت استرس و هیجان، دوست یابی، ارتباط با والدین، سبک زندگی سالم، کنترل افکار منفی و …. نیازمند راهنمایی و مشاوره روانشناسانه هستند.

پژوهشگران، نقش و جایگاه مشاوران مدارس در دستگاه تعلیم و تربیت را به عنوان یک همراه در ترکیب با نقش مدیر، معلم و نقش‌های خدماتی مهم دانسته اند. نقش اولیه مشاوران مدارس فراتر از کارهای دفتری مربوط به دانش‌آموزان است؛ از سال ۱۹۹۶ بینش جدیدی در رابطه با حرفه و آموزش مشاوران حرفه‌ای مدارس شکل گرفت که وظیفه تخصصی آنها را تغییر داد، در این بینش رویکرد جدیدی برای وظایف آنها تعریف شد که شامل نقش رهبری در محدوده مدرسه بود